Ju-Jitsu
Charakterystyka ju-jitsu.
Ju-jitsu – to tradycyjna japońska sztuka walki jedna z najstarszych japońskich systemów walki. W języku japońskim oznacza „łagodną sztukę”. Jest to najstarszy japoński system walki, który uprawiany był w tajemnicy wśród szlachty i samurajów. Już bardzo wiarygodne wiadomości o tym systemie pojawiły się w XII wieku. Nazywany był wtedy min.: YAWARA, WA-JITSU, KEMPO, HAKUDA. W tym okresie najpopularniejszymi szkołami były :KITO-RYU, TAKENOUCHI-RYU, YOSHIN-RYU. Historia początków powstania ju-jitsu jest nadal tematem wielu sporów. Część osób uważa że system ten sprowadzony został z Chin, inni, że jest to system rdzennie japoński. Najbardziej prawdopodobne wydaje się trzecie wytłumaczenie, że w systemie tym zawarte zostały techniki sprowadzone z Chin z technikami rdzennie japońskimi. W wielu szkołach ju-jitsu nauczano także posługiwania się tradycyjną bronią np. wakizashi, sai, tonfa, tanto, shaken, bo, kama itp. Ze starych szkół ju-jitsu wywodzi się wiele współczesnych systemów walki takich jak np. Judo, Aikido. Techniki ju-jitsu wykorzystywane są prawie w każdym systemie walki. Ju-Jitsu polega na umiejętności natychmiastowego obezwładnienia przeciwnika, który przewyższa nas siłą, ciężarem, lub posiada broń –poprzez rzucenie go na ziemię, uderzenie w miejsce wrażliwe, stosowanie duszenia dźwigni na stawy – z jak najmniejszym własnym wysiłkiem.
Ju-jitsu uważane jest za pierwowzór wielu stylów samoobrony, a poszczególne techniki bezpośrednio lub z pewnymi modyfikacjami zostały przyjęte przez inne systemy. Nowoczesne ju-jitsu bardzo często przystosowane jest dla potrzeb policji, wojska, realnej samoobrony. Przez większość specjalistów uznawana za drugą (po modern combat) pod względem skuteczności sztukę walki. Ju-jitsu polega na zablokowaniu ciosu przeciwnika i zaatakowania wrażliwego punktu na jego ciele. Poza tym ju-jitsu zawiera chwyty transportowe i rzuty.
Znaczenie i sens terminu ju-jitsu
Dwuczłonowy japoński termin JU-JITSU w dosłownym tłumaczeniu oznacza „ŁAGODNA SZTUKA" (ju = łagodna; jitsu = sztuka).
W tym japońskim dwuczłonowym terminie - ju-jitsu kryje się jednak głębszy sens i znacznie szersza wymowa niż ta, która mogłaby wynikać ze zwykłego dosłownego tłumaczenia tych dwóch zestawionych obok siebie słów.
Pierwszy człon nazwy tej walki - JU -to nie tylko „łagodny" lub ,,miękki", lecz również dobrotliwy, skłonny do ugody (ustępstw) oraz misterny, czyli wykonany precyzyjnie, artystycznie i delikatnie.
Drugi zaś człon nazwy tej walki -termin - JITSU aczkolwiek określa przede wszystkim „sztukę" (i używany jest i był przy określaniu innych japońskich sztuk walk -jak np. aiki-jitsu, ken-jitsu, yari-jitsu, iai-jitsu, bo-jitsu, jutte-jitsu, hojo-jitsu, kyu-jitsu, naginata-jitsu, kusarigama-jitsu itp.) - to jednak jego znaczenie jest znacznie szersze i bardziej wymowne niż do tego przywykliśmy. JITSU - to także umiejętność, sposób, środek, biegłość w wykonywaniu pewnych czynności, opanowanie czegoś do perfekcji, talent, kunszt, działanie będące wyrazem zręczności, a także szeroko rozumiana doskonałość zarówno pod względem technicznym i fizycznym, jak też duchowym, umysłu i charakteru.
A zatem termin JITSU w japońskiej walce ju-jitsu - ma właściwie niemal identyczną wymowę i sens, jak termin ,,D0", współtworzący obecnie nazwy takich walk, jak: aikido, judo, kendo, kyudo itp. Te sztuki walki dawniej nazywały się: aiki-jitsu, ju-jitsu, ken-jitsu, kyu-jitsu itp., w których później termin „jitsu" został zastąpiony terminem ,,do". Zmiana ta nie wynikała bynajmniej z tego, że raptem zaprzestano doceniać znaczenia uprawiania tych walk jako sztuki (kunsztu), mistrzostwa w walce w celu uzyskania szeroko rozumianej doskonałości, lecz aby dla uprawiającego tę sztukę walki, stała się ona „drogą" („DO") do uzyskania tej doskonałości (ustawiczną, nigdy nie kończąca się „drogą" ku doskonałości). Ponieważ pełna doskonałość zarówno w sensie ogólnym, jak też w sztukach walk w zasadzie nie jest osiągalna, a zatem należy do niej dążyć w ciągu całego życia obraną „drogą" - DO.
JU-JITSU jednak pozostało przy swojej dawnej (pierwotnej) nazwie, a to z uwagi na to, aby akcentować swój nadal ścisły nierozerwalny związek z dawną samurajską sztuką walki wręcz, która w swej istocie jest „przedłużeniem " i przeniesieniem (w miarę możliwości wiernym) tradycji (z etykietą, ceremoniałem) starojapońskiej sztuki wojennej BUGEI (głównie w zakresie jej części dotyczącej walki wręcz) wraz z całą nadbudową filozoficzno-etyczną do obecnej sztuki walki ju-jitsu.
JU-JITSU - dziś uprawiane (kultywowane) pozostało przy swej pierwotnej nazwie z zachowaniem przyrostka „jitsu" - chociażby także dlatego, aby odróżniać się od sportowo-zawodniczej formy walki JUDO. Ju-jitsu zgodnie z duchem i intencją twórców tej walki oraz „konstrukcją" techniczną pozostaje nadal sztuką walki (dostosowaną do potrzeb realnej walki), a zwłaszcza sztuką szlachetnej walki - mającej dziś zastosowanie głównie w samoobronie, a nie dyscypliną sportową. Sportową formą ju-jitsu od dawna jest przecież JUDO. Ogólne zasady rywalizacji sportowej w judo opracował prof. dr Jigoro Kano na przełomie XIX i XX wieku, opierając się na starojapońskiej walce JU-JITSU, z której usunął (ze zrozumiałych względów) brutalne, niebezpieczne uderzenia (atemi) i chwyty. A więc stworzył umowną z wieloma ograniczeniami walkę sportową JUDO (JUDO KODOKAN) - prowadzoną zgodnie z określonymi przepisami sportowymi. Walka ta, którą nazwał Jigoro Keno - JUDO (w celu odróżnienia jej z pierwowzorem ju-jitsu) - przyjęła się z pewnymi modyfikacjami niemal na całym świecie, znakomicie spełniając swoją sportową funkcję. A zatem próby niektórych działaczy stworzenia z ju-jitsu jeszcze jakiejś innej sportowej formy JUDO - są pozbawione racji.
Gwoli wyjaśnienia czy uzupełnienia należy jeszcze dodać, że w pięćdziesiątych i sześćdziesiątych latach powojennych doszła w Polsce do głosu walka sportowa JUDO (w Japonii i innych krajach nastąpiło to znacznie wcześniej), która to w początkowym okresie tego rozwoju zyskała u nas w stosunkowo krótkim czasie dużą popularność, stając się w pewnym sensie „krzykiem mody". Niemal wszystko, co w owym czasie wiązało się z walką wręcz, określane było powszechnie mianem „JUDO". Świadczy to, że sportowa walka JUDO dominowała w owym czasie w Polsce nad wszystkimi innymi walkami wręcz i stała się najbardziej popularną walką wręcz. Judo zazwyczaj było uważane wówczas jako zmodernizowana, ulepszona (najskuteczniejsza) forma ju-jitsu. Taki pogląd panował także w Japonii. Dziś potrafimy już spojrzeć na tę sprawę innym okiem. Judo - to sportowa (na punkty) umowna walka - prowadzona zgodnie z określonymi i przyjętymi przepisami sportowymi. Jest to walka, która powstała na prawzorach ju-jitsu. JU-JITSU zaś - to realna walka, traktowana jako sztuka walki, która kultywuje tradycje i filozofię dawnej samurajskiej walki wręcz.
Skierowanie walki judo wyłącznie na tory wyczynowej rywalizacji sportowo-zawodniczej, a wraz z tym zaniechanie nauczania na treningach judo samoobronnych technik ju-jitsu (jak to było na początku popularności judo) - przyniosło niewątpliwie szereg negatywnych zjawisk, a mianowicie:
- coraz mniej uwagi zaczęto poświęcać filozoficzno-etycznej nadbudowie, dawnym samurajskim tradycjom, także ceremoniałowi (etykiecie);
- coraz bardziej w walce judo zaczęła dominować siła fizyczna mięśni (a nie jak dawniej w tej walce - głównie zręczność, zwinność, szybkość, doskonałość, finezja i bogactwo ruchów oraz różnorodność technik). Toteż z tych względów walkę sportową judo zaczęto nazywać „zapasami w kimonach". To wszystko oczywiście doprowadziło do znacznego zubożenia wartości duchowych tej walki. Taki stan rzeczy nie był bynajmniej wytworem polskiego judo, lecz tendencji światowych w tej walce. Z dawnego ceremoniału w judo pozostał jeszcze tylko ukłon na początku i po zakończeniu walki sportowej. A zatem nie jest sprawą przypadku, że w Polsce, jak zresztą niemal na całym świecie - dominacja judo nie trwała zbyt długo. Pojawiły się w Polsce nowe, nieznane fascynujące sztuki walki, najpierw karate, a później kung-fu w przeróżnych stylach, taekwon-do, viet vo dao i inne z bogatą nadbudową filozoficzno-etyczną i etykietą. Walki te zaczęły szybko zdobywać zwolenników i entuzjastów. Skierowanie karate na tory rywalizacji sportowo-zawodniczej zaczęło przynosić podobne skutki, jak to miało miejsce w judo. Nie każdy bowiem zwolennik sztuk walk Dalekiego Wschodu - chce uprawiać te walki w formie sportowo-zawodniczej. A zatem coraz więcej jest amatorów uprawiania tych walk w formie sztuki walki, w celu samodoskonalenia się pod względem technicznym, fizycznym, duchowym i charakteru.
Mimo dynamicznego rozwoju wyżej wymienionych rodzajów walk - w ostatnim okresie daje się zauważyć wzmożone zainteresowanie (jakby nawrót) starojapońskimi formami ju-jitsu. Zainteresowanie to należy uznać za uzasadnione, zwłaszcza jeśli się weźmie pod uwagę to, że ju-jitsu ma bogatą i ciekawą historię, nadbudowę filozoficzno-etyczną, ceremoniał oraz bardzo wszechstronną technikę, łączącą w sobie wiele form podobnych do tych jakie występują w innych dalekowschodnich walkach wręcz. Ju-jitsu ma oczywiście swoje charakterystyczne techniki (dźwignie, rzuty, duszenia, uniki, obroty ciała, ciosy i uciski w miejsca wrażliwe, pady i przewroty, sposoby poruszania się i inne).
Ju-jitsu jako sztuka walki wręcz
Już sama japońska nazwa walki JU-JITSU, którą można przetłumaczyć jako „ŁAGODNĄ SZTUKĘ" -wskazuje na związek tej walki ze sztuką w ogólnym pojęciu tego słowa. Jeżeli za sztukę w ogólnym pojęciu uważamy pewną twórczość artystyczną w określonej dziedzinie, która odpowiada wymaganiom piękna, harmonii i estetyki - to ju-jitsu możemy niewątpliwie zaliczyć do tej kategorii twórczości. Istotne dla zaliczenia ju-jitsu do kategorii sztuki jest sens wynikający z tłumaczenia japońskich słów JU-JITSU. A zatem termin - JU - to nie tylko „łagodny" czy „miękki", lecz również dobrotliwy, skłonny do ugody (cechy duchowe) oraz misterny, czyli wykonany precyzyjnie, artystycznie i delikatnie (cechy odnosząc do estetyki). Natomiast termin japoński JITSU - jakkolwiek oznacza przede wszystkim „sztukę", umiejętność, sposób lub środek - to jednak może być on pojmowany także jako biegłość w wykonywaniu pewnych czynności, opanowanie czegoś do perfekcji, a także talent, kunszt, działanie będące wyrazem zręczności oraz szeroko pojmowanej doskonałości pod każdym względem, a zwłaszcza technicznym, fizycznym, duchowym, umysłu i charakteru.
Jeśli zatem weźmie się pod uwagę to, że atrybutami sztuki są: umiejętność, biegłość w wykonywaniu czegoś, talent, kunszt, mistrzostwo-to „twórczość" w dziedzinie ju-jitsu, gdzie „artystą" jest adept tej walki - należy zaliczyć do kategorii SZTUKI WALKI.
Celem jiu-jitsu nie jest tylko mistrzostwo ruchu (czy techniki) - ale także (a może przede wszystkim) doskonałość w sferze duchowej i umysłowej. Każdy trening ju-jitsu odbywa się bowiem w warunkach dużej koncentracji uwagi i umysłu, z zastosowaniem medytacji, technik oddechowo-koncentrująco-relaksujących, ćwiczeń rozwijających wewnętrzną siłę duchową zwaną „KI" („CHI").
Ju-jitsu jest systemem walki o specyficznej, osobliwej, niezwykle bogatej i złożonej, a niekiedy skomplikowanej technice (strukturze ruchów). Wykorzystuje się w tej walce bowiem, łącząc w cały system -wiele różnorodnych elementów ruchu. Z opanowaniem ju-jitsu wiąże się zatem przyswojenie technik rzutów, obaleń, dźwigni, duszeń, ciosów i ucisków w miejsca wrażliwe na ciele, padów i przewrotów, uników, bloków, postaw, kroków, obrotów ciała itp.
Jeżeli ponadto zakłada się, ze poszczególne elementy składowe techniki walki ju-jitsu muszą być skoordynowane i zautomatyzowane, a przy tym wykonywane szybko-zręcznie, zwinnie, miękko - tak, jak tego wymaga mistrzostwo walki to bezspornie ju-jitsu można zaliczyć do SZTUKI WALKI wręcz.
Bibliografia:
- Andzrezj Trapte, Style walki wschodu, Krajowa agencja wydawnicza.
- Krzysztof Kondratowicz, Jiu Jitsu sztuka walki obronnej, Wydawnictwo „Czasopisma wojskowe”, Warszawa 1991r.