Charakterystyka ju-jitsu.

Ju-jitsu – to tradycyjna japońska sztuka walki jedna z najstarszych japońskich systemów walki. W języku japońskim oznacza „łagodną sztukę”. Jest to najstarszy japoński system walki, który uprawiany był w tajemnicy wśród szlachty i samurajów. Już bardzo wiarygodne wiadomości o tym systemie pojawiły się w XII wieku. Nazywany był wtedy min.: YAWARA, WA-JITSU, KEMPO, HAKUDA. W tym okresie najpopularniejszymi szkołami były :KITO-RYU, TAKENOUCHI-RYU, YOSHIN-RYU. Historia początków powstania ju-jitsu jest nadal tematem wielu sporów. Część osób uważa że system ten sprowadzony został z Chin, inni, że jest to system rdzennie japoński. Najbardziej prawdopodobne wydaje się trzecie wytłumaczenie, że w systemie tym zawarte zostały techniki sprowadzone z Chin z technikami rdzennie japońskimi. W wielu szkołach ju-jitsu nauczano także posługiwania się tradycyjną bronią np. wakizashi, sai, tonfa, tanto, shaken, bo, kama itp. Ze starych szkół ju-jitsu wywodzi się wiele współczesnych systemów walki takich jak np. Judo, Aikido. Techniki ju-jitsu wykorzystywane są prawie w każdym systemie walki. Ju-Jitsu polega na umiejętności natychmiastowego obezwładnienia przeciwnika, który przewyższa nas siłą, ciężarem, lub posiada broń –poprzez rzucenie go na ziemię, uderzenie w miejsce wrażliwe, stosowanie duszenia dźwigni na stawy – z jak najmniejszym własnym wysiłkiem.
Ju-jitsu uważane jest za pierwowzór wielu stylów samoobrony, a poszczególne techniki bezpośrednio lub z pewnymi modyfikacjami zostały przyjęte przez inne systemy. Nowoczesne ju-jitsu bardzo często przystosowane jest dla potrzeb policji, wojska, realnej samoobrony. Przez większość specjalistów uznawana za drugą (po modern combat) pod względem skuteczności sztukę walki. Ju-jitsu polega na zablokowaniu ciosu przeciwnika i zaatakowania wrażliwego punktu na jego ciele. Poza tym ju-jitsu zawiera chwyty transportowe i rzuty.

Znaczenie i sens terminu ju-jitsu

Dwuczłonowy japoński termin JU-JITSU w dosłownym tłumaczeniu oznacza „ŁAGODNA SZTUKA" (ju = łagodna; jitsu = sztuka).

W tym japońskim dwuczłonowym terminie - ju-jitsu kryje się jednak głębszy sens i znacznie szersza wymowa niż ta, która mogłaby wynikać ze zwykłego dosłownego tłumaczenia tych dwóch zestawionych obok siebie słów.

Pierwszy człon nazwy tej walki - JU -to nie tylko „łagodny" lub ,,miękki", lecz również dobrotliwy, skłonny do ugody (ustępstw) oraz misterny, czyli wykonany precyzyjnie, artystycznie i delikatnie.

Drugi zaś człon nazwy tej walki -termin - JITSU aczkolwiek określa przede wszystkim „sztukę" (i używany jest i był przy określaniu innych japońskich sztuk walk -jak np. aiki-jitsu, ken-jitsu, yari-jitsu, iai-jitsu, bo-jitsu, jutte-jitsu, hojo-jitsu, kyu-jitsu, naginata-jitsu, kusarigama-jitsu itp.) - to jednak jego znaczenie jest znacznie szersze i bardziej wymowne niż do tego przywykliśmy. JITSU - to także umiejętność, sposób, środek, biegłość w wykonywaniu pewnych czynności, opanowanie czegoś do perfekcji, talent, kunszt, działa­nie będące wyrazem zręczności, a także szeroko rozumiana dosko­nałość zarówno pod względem technicznym i fizycznym, jak też duchowym, umysłu i charakteru.

A zatem termin JITSU w japońskiej walce ju-jitsu - ma właściwie niemal identyczną wymowę i sens, jak termin ,,D0", współtworzący obecnie nazwy takich walk, jak: aikido, judo, kendo, kyudo itp. Te sztuki walki dawniej nazywały się: aiki-jitsu, ju-jitsu, ken-jitsu, kyu-jitsu itp., w których później termin „jitsu" został zastąpiony terminem ,,do". Zmiana ta nie wynikała bynajmniej z tego, że raptem zaprzestano doceniać znaczenia uprawiania tych walk jako sztuki (kunsztu), mistrzostwa w walce w celu uzyskania szeroko rozumianej doskonałości, lecz aby dla uprawiającego tę sztukę walki, stała się ona „drogą" („DO") do uzyskania tej doskonałości (ustawiczną, nigdy nie kończąca się „drogą" ku doskonałości). Ponie­waż pełna doskonałość zarówno w sensie ogólnym, jak też w sztukach walk w zasadzie nie jest osiągalna, a zatem należy do niej dążyć w ciągu całego życia obraną „drogą" - DO.

JU-JITSU jednak pozostało przy swojej dawnej (pierwo­tnej) nazwie, a to z uwagi na to, aby akcentować swój nadal ścisły nierozerwalny związek z dawną samurajską sztuką walki wręcz, która w swej istocie jest „przedłużeniem " i przeniesieniem (w miarę możliwości wiernym) tradycji (z etykietą, ceremoniałem) starojapońskiej sztuki wojennej BUGEI (głównie w zakresie jej części dotyczącej walki wręcz) wraz z całą nadbudową filozoficzno-etyczną do obecnej sztuki walki ju-jitsu.

JU-JITSU - dziś uprawiane (kultywowane) pozostało przy swej pierwotnej nazwie z zachowaniem przyrostka „jitsu" - chociażby także dlatego, aby odróżniać się od sportowo-zawodniczej formy walki JUDO. Ju-jitsu zgodnie z duchem i intencją twórców tej walki oraz „konstrukcją" techniczną pozostaje nadal sztuką walki (dostosowaną do potrzeb realnej walki), a zwłaszcza sztuką szlachetnej walki - mającej dziś zastosowanie głównie w samoobronie, a nie dyscypliną sportową. Sportową formą ju-jitsu od dawna jest przecież JUDO. Ogólne zasady rywalizacji sportowej w judo opracował prof. dr Jigoro Kano na przełomie XIX i XX wieku, opierając się na starojapońskiej walce JU-JITSU, z której usunął (ze zrozumiałych względów) brutalne, niebezpieczne uderzenia (atemi) i chwyty. A więc stworzył umowną z wieloma ograniczeniami walkę sportową JUDO  (JUDO  KODOKAN)  - prowadzoną zgodnie z określonymi przepisami sportowymi. Walka ta, którą nazwał Jigoro Keno - JUDO (w celu odróżnienia jej z pierwowzorem ju-jitsu) - przyjęła się z pewnymi modyfikacjami niemal na całym świecie, znakomicie spełniając swoją sportową funkcję. A zatem próby niektórych działaczy stworzenia z ju-jitsu jeszcze jakiejś innej sportowej formy JUDO - są pozbawione racji.

Gwoli wyjaśnienia czy uzupełnienia należy jeszcze dodać, że w pięćdziesiątych i sześćdziesiątych latach powojennych doszła w Polsce do głosu walka sportowa JUDO (w Japonii i innych krajach nastąpiło to znacznie wcześniej), która to w początkowym okresie tego rozwoju zyskała u nas w stosunkowo krótkim czasie dużą popularność, stając się w pewnym sensie „krzykiem mody". Niemal wszystko, co w owym czasie wiązało się z walką wręcz, określane było powszechnie mianem „JUDO". Świadczy to, że sportowa walka JUDO dominowała w owym czasie w Polsce nad wszystkimi innymi walkami wręcz i stała się najbardziej popularną walką wręcz. Judo zazwyczaj było uważane wówczas jako zmodernizowana, ulepszona (najskuteczniejsza) forma ju-jitsu. Taki pogląd panował także w Japonii. Dziś potrafimy już spojrzeć na tę sprawę innym okiem. Judo - to sportowa (na punkty) umowna walka - prowadzona zgodnie z określonymi i przyjętymi przepisami sportowymi. Jest to walka, która powstała na prawzorach ju-jitsu. JU-JITSU zaś - to realna walka, traktowana jako sztuka walki, która kultywuje tradycje i filozofię dawnej samurajskiej walki wręcz.

Skierowanie walki judo wyłącznie na tory wyczynowej rywalizacji sportowo-zawodniczej, a wraz z tym zaniechanie nauczania na trenin­gach judo samoobronnych technik ju-jitsu (jak to było na początku popularności judo) - przyniosło niewątpliwie szereg negatywnych zjawisk, a mianowicie:

- coraz mniej uwagi zaczęto poświęcać filozoficzno-etycznej nad­budowie, dawnym samurajskim tradycjom, także ceremoniałowi (etykiecie);

- coraz bardziej w walce judo zaczęła dominować siła fizyczna mięśni (a nie jak dawniej w tej walce - głównie zręczność, zwinność, szybkość, doskonałość, finezja i bogactwo ruchów oraz różnorodność technik). Toteż z tych względów walkę sportową judo zaczęto nazywać „zapasami w kimonach". To wszystko oczywiście doprowadziło do znacznego zubożenia wartości duchowych tej walki. Taki stan rzeczy nie był bynajmniej wytworem polskiego judo, lecz tendencji świato­wych w tej walce. Z dawnego ceremoniału w judo pozostał jeszcze tylko ukłon na początku i po zakończeniu walki sportowej. A zatem nie jest sprawą przypadku, że w Polsce, jak zresztą niemal na całym świecie - dominacja judo nie trwała zbyt długo. Pojawiły się w Polsce nowe, nieznane fascynujące sztuki walki, najpierw karate, a później kung-fu w przeróżnych stylach, taekwon-do, viet vo dao i inne z bogatą nadbudową filozoficzno-etyczną i etykietą. Walki te zaczęły szybko zdobywać zwolenników i entuzjastów. Skierowanie karate na tory rywalizacji sportowo-zawodniczej zaczęło przynosić podobne skutki, jak to miało miejsce w judo. Nie każdy bowiem zwolennik sztuk walk Dalekiego Wschodu - chce uprawiać te walki w formie sportowo-zawodniczej. A zatem coraz więcej jest amatorów uprawiania tych walk w formie sztuki walki, w celu samodoskonalenia się pod względem technicznym, fizycznym, duchowym i charakteru.

Mimo dynamicznego rozwoju wyżej wymienionych rodzajów walk - w ostatnim okresie daje się zauważyć wzmożone zainteresowanie (jakby nawrót) starojapońskimi formami ju-jitsu. Zainteresowanie to należy uznać za uzasadnione, zwłaszcza jeśli się weźmie pod uwagę to, że ju-jitsu ma bogatą i ciekawą historię, nadbudowę filozoficz­no-etyczną, ceremoniał oraz bardzo wszechstronną technikę, łączącą w sobie wiele form podobnych do tych jakie występują w innych dalekowschodnich walkach wręcz. Ju-jitsu ma oczywiście swoje charakterystyczne techniki (dźwignie, rzuty, duszenia, uniki, obroty ciała, ciosy i uciski w miejsca wrażliwe, pady i przewroty, sposoby poruszania się i inne).

Ju-jitsu jako sztuka walki wręcz

Już sama japońska nazwa walki JU-JITSU, którą można przetłumaczyć jako „ŁAGODNĄ SZTUKĘ" -wskazuje na związek tej walki ze sztuką w ogólnym pojęciu tego słowa. Jeżeli za sztukę w ogólnym pojęciu uważamy pewną twórczość artystyczną w określonej dziedzinie, która odpowiada wymaganiom piękna, harmonii i es­tetyki - to ju-jitsu możemy niewątpliwie zaliczyć do tej kategorii twórczości. Istotne dla zaliczenia ju-jitsu do kategorii sztuki jest sens wynikający z tłumaczenia japońskich słów JU-JITSU. A zatem termin - JU - to nie tylko „łagodny" czy „miękki", lecz również dobrot­liwy, skłonny do ugody (cechy duchowe) oraz misterny, czyli wykonany precyzyjnie, artystycznie i delikatnie (cechy odnosząc do estetyki). Natomiast termin japoński JITSU - jakkolwiek oznacza przede wszystkim „sztukę", umiejętność, sposób lub środek - to jednak może być on pojmowany także jako biegłość w wykonywaniu pewnych czynności, opanowanie czegoś do perfekcji, a także talent, kunszt, działanie będące wyrazem zręczności oraz szeroko pojmowa­nej doskonałości pod każdym względem, a zwłaszcza technicznym, fizycznym, duchowym, umysłu i charakteru.

Jeśli zatem weźmie się pod uwagę to, że atrybutami sztuki są: umiejętność, biegłość w wykonywaniu czegoś, talent, kunszt, mistrzos­two-to „twórczość" w dziedzinie ju-jitsu, gdzie „artystą" jest adept tej walki - należy zaliczyć do kategorii SZTUKI WALKI.

Celem jiu-jitsu nie jest tylko mistrzostwo ruchu (czy techniki) - ale także (a może przede wszystkim) doskonałość w sferze duchowej i umysłowej. Każdy trening ju-jitsu odbywa się bowiem w warunkach dużej koncentracji uwagi i umysłu, z zastosowaniem medytacji, technik oddechowo-koncentrująco-relaksujących, ćwiczeń roz­wijających wewnętrzną siłę duchową zwaną „KI" („CHI").

Ju-jitsu jest systemem walki o specyficznej, osobliwej, niezwykle bogatej i złożonej, a niekiedy skomplikowanej technice (strukturze ruchów). Wykorzystuje się w tej walce bowiem, łącząc w cały system -wiele różnorodnych elementów ruchu. Z opanowaniem ju-jitsu wiąże się zatem przyswojenie technik rzutów, obaleń, dźwigni, duszeń, ciosów i ucisków w miejsca wrażliwe na ciele, padów i przewrotów, uników, bloków, postaw, kroków, obrotów ciała itp.

Jeżeli ponadto zakłada się, ze poszczególne elementy składowe techniki walki ju-jitsu muszą być skoordynowane i zautomatyzowane, a przy tym wykonywane szybko-zręcznie, zwinnie, miękko - tak, jak tego wymaga mistrzostwo walki to bezspornie ju-jitsu można zaliczyć do SZTUKI WALKI wręcz.

Bibliografia:

1. Andzrezj Trapte, Style walki wschodu, Krajowa agencja wydawnicza.
2. Krzysztof Kondratowicz, Jiu Jitsu sztuka walki obronnej, Wydawnictwo „Czasopisma wojskowe”, Warszawa 1991r.